Strefa przedsiębiorcy
Kolejna próba ZUS ws. wysokości podstawy wymiaru składek
Kolejna próba przeforsowania przez ZUS prawa do kwestionowania wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy.
Sąd Najwyższy rozważa, czy ZUS może obniżać przedsiębiorcom podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne deklarowaną tuż po rozpoczęciu prowadzenia działalności.
Uprawnienie przedsiębiorców do deklarowania podstawy wymiaru składek w maksymalnej wysokości do 250% przeciętnego wynagrodzenia jest wprost wskazane w art. 18 ust. 8 i art. 20 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Oczywistym jest, iż przedsiębiorcy korzystali z tego uprawnienia w celu uzyskania możliwie najwyższych (optymalnych) świadczeń, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego oraz emerytalnego.
Tymczasem Zakład Ubezpieczeń Społecznych wielokrotnie obniżał przedsiębiorcom podstawy wymiaru składek deklarowane w wyższych wysokościach, argumentując, iż działanie takie jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
W związku z praktyką ZUS-u podjęta została Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r. II UZP 1/10, zgodnie z treścią tej Uchwały – Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli mieści się ona w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy podkreślał, iż ZUS nie może modyfikować wysokości deklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek z uwagi na zasady współżycia społecznego.
Pomimo jednoznacznej treści ww. Uchwały, ZUS wydawał decyzje obniżające przedsiębiorcom podstawy wymiaru składek w sytuacjach, w których uznawał, iż przedsiębiorca otrzymał (w ocenie ZUS) nieadekwatnie wysokie zasiłki. Niestety zdarzało się, iż sądy potwierdzały wadliwą interpretację Zakładu.
W takich sytuacjach Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wnosił do Sądu Najwyższego skargi nadzwyczajne. Dotychczas cztery skargi nadzwyczajne Rzecznika zostały uwzględnione przez Sąd Najwyższy wyrokami: z dnia 2 marca 2023 r., sygn. akt II NSNc 107/23, 19 kwietnia 2023 r., sygn. akt II NSNc 171/23, 15 czerwca 2023r., sygn. akt II NSNc 197/23 oraz 22 czerwca 2023 r., sygn. akt II NSNc 204/23.
Z treści wyroków Sądu Najwyższego jednoznacznie wynika, iż stanowisko wyrażone w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10 zachowuje pełną aktualność, a wobec jego jednoznacznego brzmienia Zakład nie jest uprawniony do kwestionowania wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zadeklarowanej przed przedsiębiorcę, jeżeli mieści się ona w ustawowych granicach.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 9 lutego 2023 r., skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 października 2020 r., sygn. akt III AUa 585/20 przekazał do rozpoznania powiększonemu składowi Sądu Najwyższego następujące zagadnienie prawne: „Czy organ rentowy w przypadku podjęcia pozarolniczej działalności przez ubezpieczonego, nie negując tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, jest uprawniony do weryfikacji podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia w sytuacji, gdy w początkowym okresie prowadzenia tej działalności ubezpieczony deklaruje podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach, zaś w kolejnych miesiącach realizuje się ryzyko socjalne, którego wystąpienie było pewne w momencie rozpoczęcia działalności gospodarczej”.
W dniu 29 listopada 2023 r. odbędzie się posiedzenie Sądu Najwyższego w celu rozstrzygnięcia powyższego zagadnienia prawnego, sygnatura sprawy III UZP 3/23.
W ocenie Rzecznika Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UZP 1/10 pozostaje nadal aktualna i odnosi się do całego okresu prowadzenia działalności gospodarczej, a więc także początkowego okresu tej działalności.
- Kwestionowanie przez ZUS podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne deklarowanych przez przedsiębiorców bezsprzecznie stanowi bezprawną ingerencję w prawa przedsiębiorców na rzecz imperium Państwa, niezależnie od tego, czy dotyczy działalności gospodarczej prowadzonej od kilku dekad, czy też kilku dni – powiedział Adam Abramowicz Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. - Uchwała, która zostanie podjęta w dniu 29 listopada 2023 r., będzie miała istotny wpływ na losy przedsiębiorców, w tym przedsiębiorczych matek, w sprawach których Rzecznik przed Sądem Najwyższym doprowadził do uchylenia niekorzystnych wyroków wskutek wniesionych skarg nadzwyczajnych oraz w pozostałych sprawach, w których Rzecznik wniósł skargi nadzwyczajne, a które to nie zostały dotychczas rozpoznane przez Sąd Najwyższy – dodał.
Źródło: Biuro Rzecznika MŚP