Wyłudzenia podatku VAT to problem numer jeden zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej.

Oczywiście nie są problemem wyłudzenia wynikające z nieświadomie popełnianych błędów w dokumentach księgowych lub też wyboru niewłaściwej formy opodatkowania wskutek błędnej interpretacji przepisów przez podatnika. Realnym zagrożeniem są jednak oszustwa podatkowe, popełniane jak najbardziej świadomie i często w sposób zorganizowany, w ramach międzynarodowych grup przestępczych.

Oszustwa w podatku VAT opierają się najczęściej na kilku mechanizmach:

–          kradzieży numerów identyfikacji podatkowej,

–          rejestracji firm pozornych (tzw. słupów),

–          zaniżania zobowiązania podatkowego poprzez zastosowanie stawki 0% lub zwolnienia do dostaw towarów i świadczenia usług podlegających stawce podstawowej,

–          poprzez bardzo prymitywne formy, takie jak fałszowanie lub ukrywanie faktur,

–          wystawiania faktur dokumentujących czynności, które faktycznie nie zostały wykonane, czyli tzw. pustych faktur,

–          wystawiania faktur na czynności pozorne (dla zamaskowania innych faktycznie zrealizowanych świadczeń),

–          wystawiania faktur dokumentujących czynności wykonanych przez inny podmiot (legalizacja towarów pochodzących z kradzieży),

–          dokonywania fikcyjnych dostaw wewnątrzwspólnotowych lub eksportu towaru,

–          zawyżania obrotu z tytułu WDT i eksportu,

–          nierozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,

–          rozliczenia przez nabywcę w ramach odwrotnego obciążenia zakupu towarów, które nie są wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT,

–          dokonywaniu transakcji karuzelowych.

Transakcje karuzelowe należą do najbardziej skomplikowanych i najtrudniejszych do wykrycia mechanizmów oszustw podatkowych, w które zaangażowane są podmioty z różnych państw członkowskich UE, a czasami z państw trzecich. Schemat oszustw opiera się na łańcuchu dostaw tego samego towaru (często fikcyjnego), który jak w karuzeli – wraca do podmiotu, który zainicjował przestępczy proceder.

Proponowane środki zapobiegawcze

Organy kontroli skarbowej oraz organy podatkowe starają się walczyć z szarą strefą oraz minimalizować wyłudzenia podatkowe. Wydaje się to jednak mało skuteczne, ponieważ badania Komisji Europejskiej wykazały 120 mld strat z tego tytułu w całej UE.

Funkcjonującą w innych państwach metodą, która ma na celu bardziej efektywny pobór podatku VAT, jest kontrola podatnika na etapie rejestracji, tj. sprawdzanie, czy siedziby podatników naprawdę istnieją i prowadzą realną działalność gospodarczą. Krokiem dalej jest pomysł, aby zlikwidować możliwość rejestracji internetowej lub poprzez pełnomocnika, a następnie nadanie urzędnikom uprawnienia do odmowy rejestracji podmiotów, które nie są dość wiarygodne. Nie należy również wykluczać przymusu osobistego stawiennictwa członka zarządu reprezentującego podmiot dla potrzeb VAT.

Rozwiązaniem, będącym w trakcie realizacji, jest instytucja „zaufanego podatnika”. Jej założeniem jest nadanie pewnych preferencji rozliczeń podatkowych, w zamian za spełnianie określonych ustawą kryteriów (brak zaległości podatkowych, czas działalności, czy też liczba zatrudnionych pracowników).

Kolejnym rozwiązaniem jest instytucja odwrotnego obciążenia. Po głębszej ocenie jest to jedyny skuteczny mechanizm, jednak niestety nie spełni swojej roli na dłuższą metę. Ostatnia nowelizacja ustawy poszerza jednak spektrum towarów wrażliwych, szczególnie podatnych na oszustwa podatkowe. Wprowadza rozporządzenie o przerzuceniu należnego podatku VAT z dostawcy na nabywcę. Rozwiązanie to nie jest jednak skutecznym lekiem na zaistniałą sytuację, gdyż oszuści podatkowi mogą przerzucić się na inne towary. Poza tym, ustalenia te kłócą się niejako z założeniem podatku VAT – jako wartości dodanej, rozliczanej przez podmiot, który dokonuje sprzedaży.

Zapobieganie wyłudzeniom powinno odbywać się także poprzez zakazanie/ ograniczenie rozliczeń kwartalnych podatku VAT, w odniesieniu do podatników obracających towarami wrażliwymi. Ujednolicenie składania deklaracji, zarówno po stronie dostawcy jak i nabywcy, będzie skutkowało łatwiejszą kontrolą ewentualnych nieprawidłowości.

Wprowadzenie Centralnego Rejestru Dłużników na początku 2016 r. ma usprawnić organom skarbowym kontrolę podatników nie wypełniających swych obowiązków. Rejestr prowadzony ma być na podstawie zaległości wynikających z nieopłacenia danin publicznych takich jak: podatki, mandaty, itp. Osobami ujawnionymi będą te, które dłużne są powyżej 500 zł wobec jednego wierzyciela.

Ostatnim z pomysłów walki z wyłudzeniami jest uruchomienie elektronicznego Centralnego Biura Faktur, które może znacznie skrócić czas wykrywalności oszustw podatkowych. Baza ta miałaby zawierać wszelkie dane umieszczone na fakturze, co pozwoli selekcjonować podmioty do kontroli podatkowych. System ten powinien zostać wprowadzony jak najszybciej, aby zarówno nabywcy jak i sprzedawcy czuli obowiązek uczciwego rozliczania się z podatku VAT.