Prawo
Zmiana ustawy Prawo geologiczne i górnicze
Informacja w sprawie ustawy z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw.
Ustawa o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, ma realizować zalecenia pokontrolne Najwyższej Izby Kontroli dotyczące wytypowania strategicznych złóż kopalin wraz z wprowadzeniem mechanizmów zabezpieczenia możliwości ich eksploatacji.
Ponadto ustawa ma zmierzać do wprowadzenia instrumentów prawnych związanych z transformacją energetyczno-klimatyczną, uporządkować przepisy regulujące działalność prowadzoną na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, usprawnić działalność organów nadzoru górniczego oraz państwowej służby geologicznej.
Uchwalona ustawa ma w założeniu realizować pięć głównych celów:
- zwiększenie ochrony złóż kopalin w Polsce;
- wprowadzenie do ustawy Prawo geologiczne i górnicze instrumentów prawnych związanych z transformacją energetyczno-klimatyczną;
- zliberalizowanie i uporządkowanie przepisów regulujących działalność wykonywaną na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze;
- usprawnienie działalności organów nadzoru górniczego;
- zapewnienie większej efektywności wykonywania zadań przez państwową służbę geologiczną.
Na podstawie art. 29 ust. 1 Prawa geologicznego i górniczego (dalej również jako Pgg), organ koncesyjny odmówi udzielenia koncesji, jeżeli zamierzona działalność:
1) sprzeciwia się interesowi publicznemu, związanemu w szczególności z: a) bezpieczeństwem państwa, w tym bezpieczeństwem energetycznym, lub b) interesem surowcowym państwa, lub c) ochroną środowiska, w tym z racjonalną gospodarką złożami kopalin, lub d) realizacją transformacji energetycznej, w tym możliwością pozyskania środków finansowych na potrzeby realizacji tej transformacji, lub
2) uniemożliwiłaby wykorzystanie nieruchomości lub obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z ich przeznaczeniem określonym odpowiednio w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, w planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej lub w przepisach odrębnych, a w przypadku braku tych planów – uniemożliwiłaby wykorzystanie nieruchomości lub obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej w sposób wynikający z planu ogólnego gminy lub z przepisów odrębnych.
Cel w postaci zwiększenia ochrony złóż kopalin jest realizowany w szczególności poprzez:
- wprowadzenie legalnej definicji „złoża strategicznego” oraz ustanowienie postępowania w sprawie uznania złoża za strategiczne (nowe art. 94a-b Pgg), a także utworzenie wykazu złóż strategicznych. W art. 6 w ust. 1 w pkt 19a Prawa geologicznego i górniczego wprowadzono definicję złoża strategicznego. Jest to złoże kopaliny, które ze względu na jego znaczenie dla gospodarki lub bezpieczeństwa kraju podlega szczególnej ochronie prawnej;
- zrygoryzowanie i uspójnienie zasad ujawniania złóż kopalin przez gminy i województwa, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach ogólnych oraz w planach zagospodarowania przestrzennego województw (nowelizowany art. 95 Pgg);
- wprowadzenie obowiązku ustanawiania przez gminy zakazu trwałej zabudowy lub innego zagospodarowania obszarów złóż strategicznych w sposób, który wyłączyłby możliwość zagospodarowania złoża strategicznego w przyszłości (nowy art. 95a Pgg);
- zwiększenie nadzoru wojewodów nad aktami planowania przestrzennego gmin w zakresie ujawniania w nich złóż kopalin oraz nad wprowadzaniem przez gminy zakazu trwałej zabudowy lub innego zagospodarowania obszarów złóż strategicznych;
- wprowadzenie reguły, zgodnie z którą minister właściwy do spraw środowiska jest właściwy w zakresie uzgadniania projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa – w zakresie udokumentowanych złóż kopalin, które zostały uznane za złoża strategiczne, a także uzgadnia on w tym zakresie projekt decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz projekt decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Kolejny ważny cel ustawy, jakim jest wprowadzenie do Pgg instrumentów prawnych związanych z transformacją energetyczno-klimatyczną, ma być zrealizowany przede wszystkim poprzez poszerzenie w Pgg możliwości podziemnego składowania dwutlenku węgla, co ma sprzyjać procesom dekarbonizacji, a także przez wprowadzenie do Pgg szczególnych przepisów dotyczących podziemnego bezzbiornikowego magazynowania wodoru, co jest ważne ze względu na istotną rolę wodoru w procesach dekarbonizacji.
Ustawa wprowadza regułę, iż każda działalność w zakresie wydobywania węglowodorów ze złóż, prowadzona na podstawie koncesji na wydobywanie węglowodorów ze złóż albo decyzji inwestycyjnej, może być wykonywana w połączeniu z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla, co ma w swoim założeniu poszerzyć możliwości podziemnego składowania dwutlenku węgla (połączenie wydobywania węglowodorów z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla będzie można uznawać za postać tzw. intensyfikacji wydobycia węglowodorów. Wprawdzie działalność w zakresie podziemnego składowania dwutlenku węgla nadal będzie działalnością koncesjonowaną, ale za to zniesiony zostanie ustawowy wymóg uzyskania koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla.
Podziemne bezzbiornikowe magazynowanie wodoru zostaje uznane przez ustawę za cel publiczny w rozumieniu ustawy o gospodarce nieruchomościami, a ponadto przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na podziemne bezzbiornikowe magazynowanie wodoru będzie miał prawo żądać wykupu nieruchomości lub jej części położonej w obszarze górniczym, w zakresie niezbędnym do wykonywania zamierzonej działalności magazynowej. Złoża wodoru zostają uznane za objęte własnością górniczą, przysługującą Skarbowi Państwa (zmieniony art. 10 ust. 1 Pgg).
W ramach przepisów mających na celu zliberalizowanie i uporządkowanie przepisów regulujących działalność wykonywaną na podstawie Pgg należałoby wskazać na następujące zmiany:
- zmiana zakresu wyłączenia (zakresu niestosowania) ustawy Pgg do działalności polegającej na wykonywaniu wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę, ustawa nie będzie miała zastosowania do wspomnianej wyżej działalności wykonywanej „poza obszarami górniczymi utworzonymi w celu wydobywania wód leczniczych lub solanek” (zmieniony art. 3 pkt 2a Pgg);
- wprowadzenie przepisów umożliwiających rekonstrukcję zlikwidowanego otworu wiertniczego w celu wykorzystania ciepła Ziemi (nowe art. 85 ust. 4-8 Pgg);
- uelastycznienie sposobu ustalania harmonogramu realizacji prac geologicznych we wniosku o udzielenie koncesji łącznej dla węglowodorów oraz w samej tej koncesji (zmieniony art. 49eb ust. 1 pkt 4 lit. b) Pgg oraz art. 49v pkt 3 Pgg);
- uelastycznienie przepisów normujących umowę o współpracy podmiotów, które wspólnie wykonują działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania lub wydobywania węglowodorów;
- odformalizowanie przepisów dotyczących składania dokumentacji geologicznej do właściwego organu administracji geologicznej (zmienione art. 93 ust. 1 i 8 Pgg) oraz upoważnienie właściwego organu administracji geologicznej do wzywania do poprawy lub uzupełnienia przedłożonej mu dokumentacji geologicznej, która nie odpowiada wymaganiom prawa;
- ujednolicenie zakresu kompetencji organów administracji geologicznej w sprawach związanych z zatwierdzaniem projektów robót geologicznych i dokumentacji geologicznych dla obiektów jądrowych, poprzez powierzenie kompetencji w tym zakresie wyłącznie ministrowi właściwemu do spraw środowiska;
- wydłużenie okresu, w którym podmiotowi, który sfinansował prace geologiczne i doprowadził do uzyskania informacji geologicznej będzie przysługiwało prawo pierwszeństwa do ustanowienia na jego rzecz użytkowania górniczego oraz prawo do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej;
- ograniczenie obowiązków informacyjnych przedsiębiorcy w zakresie przekazywania państwowej służbie geologicznej bieżących parametrów wydobywania węglowodorów ze złoża oraz informowania organu koncesyjnego o tym przekazaniu;
- uproszczenie procedury dotyczącej dodatków do projektu robót geologicznych;
- zniesienie wymogu, aby już na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia związanego z wydobywaniem ze złóż kopalin objętych własnością górniczą istniała zgodność planowanej lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami planu miejscowego, jeżeli plan ten został uchwalony.
Ustawa wprowadza również wiele rozwiązań mających na celu usprawnienie działalności organów nadzoru górniczego, do rozwiązań tych należą m. in.:
- włączenie organów nadzoru górniczego w proces uzgadniania decyzji o wygaszeniu koncesji udzielanych przez starostę;
- nałożenie na organ koncesyjny obowiązku uzyskania opinii organu nadzoru górniczego w zakresie dotyczącym projektu zagospodarowania złoża;
- zwiększenie i doprecyzowanie uprawnień organów nadzoru górniczego w procesie stwierdzania posiadania kwalifikacji górniczych, obejmujących kwalifikacje do wykonywania czynności w kierownictwie (tj. w kierownictwie ruchu lub w kierownictwie działu ruchu) lub w dozorze (tj. w dozorze lub w wyższym dozorze) ruchu zakładu górniczego lub zakładu;
- zwiększenie uprawnień nadzorczych organów nadzoru górniczego nad szkoleniami w górnictwie w zakresie znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
- zwiększenie uprawnień organów nadzoru górniczego w procesie sprawowania nadzoru i kontroli nad ruchem zakładów górniczych.
Ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem niektórych przepisów, dla których ustawa przewiduje późniejszy ich termin wejścia w życie.
Źródło: KPRP (link do pobrania informacji ze strony KPRP)