Dzisiejsza konferencja zainaugurowała projekt: "Strategia rozwoju technologii wychwytu, transportu, utylizacji i składowania CO2 w Polsce oraz pilotaż Polskiego Klastra CCUS - CCUS.pl", realizowany w ramach konkursu GOSPOSTRATEG III. W wydarzeniu uczestniczył wiceminister rozwoju, pracy i technologii Robert Tomanek.

Technologia CCS (Sekwestracja dwutlenku węgla - carbon capture and storage), nie jest nową technologią, ale obecnie widzimy jej renesans. Związane jest to między innymi z rozwojem technologii CCU (wychwyt i utylizacja CO2) – która wpisuje się zarówno w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) jak i będzie odgrywać kluczową rolę w osiągnięciu neutralności klimatycznej. CCS i CCU są wobec siebie komplementarne i należy rozwijać obie technologie łącznie. Dlatego projekt obejmuje swoim zakresem zarówno wychwyt i składowanie jak również wychwyt i utylizację (łącznie CCS i CCU, stąd wziął się akronim projektu: CCUS.pl).

Na skończonej planecie taki model nie może funkcjonować w nieskończoność. Zakłada on, że surowce nigdy się nie wyczerpią, a odpady zawsze będzie gdzie wyrzucić. Co oczywiście jest niemożliwe. Planeta, na której żyjemy, jest zamkniętym ekosystemem, który ma ograniczoną zdolność do odnawiania swoich zasobów. Według Global Footprint Network w chwili obecnej planeta potrzebuje 1,75 roku na odnowienie zasobów zużywanych przez ludzkość w ciągu roku, a współczynnik ten wciąż wzrasta. To znaczy, że jeśli chcielibyśmy utrzymać naszą konsumpcję na obecnym poziomie, już dziś potrzebujemy więcej niż jednej Ziemi.
Sprawa ma się jeszcze gorzej z zasobami, które nie są odnawialne. Już w latach 70.  ubiegłego wieku autorzy słynnego raportu Klubu Rzymskiego “Granice wzrostu” zauważyli, że w skończonym systemie, jakim jest nasza planeta, nieskończony wzrost nie jest możliwy – a jego granice wyznaczy nam dostępność surowców. Gdy surowce się wyczerpią, nasza gospodarka załamie się – argumentowali.

Dzisiaj taką granicą stały się dla nas zmiany klimatu. Okazało się, że odpad procesu spalania paliw kopalnych, jakim jest dwutlenek węgla, zmienił procesy atmosferyczne na tyle, że zaczęły one zagrażać przetrwaniu naszej cywilizacji. Nadchodząca katastrofa klimatyczna już dziś wyznacza granicę naszego rozwoju, a to jeden z wielu objawów niezrównoważenia gospodarki, w której funkcjonujemy.

Obieg zamknięty

Gospodarka cyrkularna albo inaczej gospodarka obiegu zamkniętego jest odpowiedzią na te wyzwania. Przekształca ona cykl linearny obiegu materiałów w cykl zamknięty.
W obiegu zamkniętym koniec życia produktu jest zarazem początkiem życia nowego produktu lub usługi. Wszystkie materiały zostają spożytkowane, ich wartość dodana jest zmaksymalizowana. Całkowicie wyeliminowany jest odpad. Wyeliminowana jest także potrzeba ekstrakcji nowych surowców.
Cykl życia produktów w gospodarce cyrkularnej jest cyklem zamkniętym, mogącym powtarzać się – przynajmniej w teorii – w nieskończoność. Dlatego przedstawiliśmy go symbolicznie w formie okręgu.
Warto jednak pamiętać, że w rzeczywistości GOZ to wiele pętli na różnych stadiach życia produktu i wiele powiązań odpadowo-surowcowych między różnymi aktorami. Lepiej obrazuje je znacznie bardziej skomplikowany wykres przepływów materiałowych Sankeya. To co dla jednego przedsiębiorstwa jest odpadem, dla innego może być wartościowym surowcem. Gospodarka obiegu zamkniętego polega na znalezieniu takich powiązań i wytworzeniu między nimi pętli.
Trzeba też pamiętać, że w praktyce cykl GOZ dla wielu surowców nie będzie całkowicie zamknięty – w pewnych cyklach będą powstawać odpady. Niektóre materiały zużywają się, nie da się ich ponownie wykorzystywać czy recyklingować w nieskończoność. Zamknięte koło jest idealnym modelem.

Rozwój bez niszczenia planety

Model gospodarki obiegu zamkniętego jest zaczerpnięty jest ze środowiska naturalnego, w którym odpady jednych organizmów stają się pożywieniem dla dziesiątek innych, których odpady stają się z kolei pożywieniem dla kolejnych – i tak aż do zamknięcia cyklu. W ukształtowanych przez miliardy lat procesach biologicznych na naszej planecie odpad jednego procesu staje się pokarmem bądź surowcem dla innych procesów, zamykając krąg.
Gospodarka obiegu zamkniętego to jednak o wiele więcej – to ambitny projekt przekształcenia całego systemu produkcji i konsumpcji tak, by całkowicie wyeliminować z niego pojęcie odpadu, a w dalszej perspektywie – także ekstrakcji surowców nieodnawialnych. Dzięki temu nastąpi niezbędne nam do dalszego funkcjonowania na Ziemi zerwanie zależności (ang. decoupling) między wzrostem gospodarczym a wykorzystaniem zasobów naturalnych. To jedyny sposób, aby nasza cywilizacja mogła dalej funkcjonować. Nie mamy planety B.
GOZ jest także kluczowym elementem walki z katastrofą klimatyczną, przemodelowując system gospodarczy, który do niej doprowadził. Pozwala znacznie ograniczyć emisję gazów cieplarnianych m.in. dzięki ograniczeniu wydobycia i przetwarzania surowców pierwotnych i zmniejszeniu ilości odpadów, które trzeba zagospodarowywać.

Z inicjatywy Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii ruszają prace nad klastrem i pilotażem składowania oraz magazynowania dwutlenku węgla w górotworze. Projekt CCUS.pl to przykład bardzo dobrej współpracy między administracją państwową, środowiskiem akademickim oraz przemysłem. Wzrost zainteresowania technologią CCUS jest spowodowany ambitną polityką klimatyczną UE. Proponowane technologie pozwalają na uniknięcie emisji CO2 i emisji przemysłowych poprzez ich składowanie lub dalsze wykorzystanie. Do ich rozwoju zachęca widoczny obecnie wzrost cen uprawnień do emisji CO2. Rozwój technologii CCUS należy traktować zarówno jako wyzwanie, jak i szansę na rozwój polskiego przemysłu i polskiej gospodarki – podkreślił wiceminister rozwoju, pracy i technologii Robert Tomanek.

Projekt CCUS.pl powstaje w ramach Strategicznego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” – GOSPOSTRATEG – i jest współfinansowany przez NCBiR. W skład konsorcjum, które odpowiada za jego realizację, wchodzą:

• Akademia Górniczo Hutnicza (lider konsorcjum),
• Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii (lider merytoryczny podmiot wdrażający),
• Fundacja WiseEuropa (partner społeczno-gospodarczy).

Główne cele projektu:

1. opracowanie strategii rozwoju technologii CCUS w Polsce,
2. przygotowanie projektów adekwatnych regulacji prawnych stymulujących ten rozwój w sposób zrównoważony ekonomicznie, społecznie i środowiskowo,
3. przygotowanie pilotażu pierwszego polskiego klastra CCUS który stanowić będzie zaplecze badawczo doradcze dla dalszego rozwoju tej technologii w kraju.

Zakres Projektu CCUS.pl jest zgodny z polityką rządową w zakresie interesu społecznego i gospodarczego, oraz komplementarny w stosunku do pozostałych strategii, w tym również z założeniami Strategii transformacji do gospodarki neutralnej klimatycznie, która jest realizowane przez MRPiT. Długookresowy cel osiągnięcia neutralności klimatycznej należy do kluczowych elementów globalnej i europejskiej polityki klimatycznej. Jednym z dostępnych rozwiązań w tym zakresie jest wychwyt CO2 u źródła emisji lub bezpośrednie usuwanie go z atmosfery, a następnie jego transport i wykorzystanie w gospodarce lub też trwałe składowanie geologiczne. Technologie CCUS (z ang. Carbon Capture, Utilization and Storage) są więc cennym uzupełnieniem innych niskoemisyjnych rozwiązań, pozwalając pogodzić przejściowe wykorzystanie paliw kopalnych i występowanie nieuchronnych emisji procesowych w przemyśle z budową gospodarki neutralnej klimatycznie.

Projekt wpisuje się również w ideę  gospodarki o obiegu zamkniętym, za wdrożenie Mapy GOZ również odpowiedzialny jest MRPiT.

Czym jest GOZ?

Gospodarka obiegu zamkniętego  ( GOZ) przekształca  cykl linearny obiegu materiałów w cykl zamknięty. W obiegu zamkniętym koniec życia produktu jest zarazem początkiem życia nowego produktu lub usługi. Prawie wszystkie materiały zostają  w nim spożytkowane.
Gospodarka obiegu zamkniętego to projekt przekształcenia całego systemu produkcji tak, by wyeliminować z niego pojęcie odpadu, a w dalszej perspektywie – także ekstrakcji surowców nieodnawialnych. GOZ jest także kluczowym elementem walki z katastrofą klimatyczną.  Pozwala znacznie ograniczyć emisję gazów cieplarnianych m.in. dzięki ograniczeniu wydobycia i przetwarzania surowców pierwotnych i zmniejszeniu ilości odpadów, które trzeba zagospodarowywać.

Źródło: Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii