W ciągu ostatnich 30 lat wzrosła średnia roczna temperatura w naszym kraju, zwiększyła się też liczba dni z temperaturą powyżej 25°C. Jedocześnie mniej jest dni w roku z temperaturą poniżej 0°C. Wśród dostrzegalnych zmian jest też zwiększona (względem obserwacji historycznych) liczba dni deszczowych podczas zimy, połączona z występującymi latem okresami suszy. Te zmiany wpływają na wiele obszarów naszego życia, powodują też realne zagrożenia dla funkcjonowania infrastruktury drogowej.

W 2016 r. GDDKiA zgromadziła dane dotyczące zdarzeń pogodowych na sieci dróg krajowych od stycznia 2004 do kwietnia 2016 r. Spośród 3 300 zdarzeń wymagających pracy zespołów utrzymania dróg, 32,6 proc. było efektem porywistego wiatru. Intensywne opady deszczu odpowiadały za 22,3 proc., a intensywne opady śniegu za 15,5 proc. zdarzeń. Wśród pozostałych czynników znalazły się m.in. powodzie (8,4 proc.), mróz i niskie temperatury (4,1 proc.) czy wyładowania atmosferyczne (3 proc.) i fale upałów (2,4 proc.). 

Ponadto warto zauważyć, że według informacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, aż czterokrotnie od lat 90. ubiegłego wieku wzrosła roczna liczba występujących w Polsce tornad. To również generuje dodatkowe ryzyka dla funkcjonowania infrastruktury drogowej. 

Do zdarzeń pogodowych, w omawianym okresie, rzadziej dochodziło na autostradach (0,8 zdarzenia na 100 km) i drogach ekspresowych (0,9 na 100 km) niż na pozostałych drogach zarządzanych przez GDDKiA (1,5 na 100 km). W 8,6 proc. przypadków niemożliwe lub częściowo niemożliwe było funkcjonowanie infrastruktury drogowej dotkniętej danym zdarzeniem. Około 2/3 wszystkich zdarzeń spowodowało zakłócenia w ruchu pojazdów. 

Do zdarzeń pogodowych najczęściej dochodziło w styczniu (w 17,9 proc. przypadków), lipcu (15,7 proc.) oraz w maju (11,9 proc.). Najspokojniejszy pod tym względem był kwiecień (2,8 proc.) oraz wrzesień (3,4 proc.). 

Jak pokazują dane, do zdarzeń wywołanych opadami deszczu dochodziło w całej Polsce, najczęściej jednak w południowej części kraju. Silny wiatr najmocniej dawał się we znaki w zachodniej i północnej Polsce, a opady śniegu w woj. podkarpackim, śląskim, kujawsko-pomorskim i pomorskim. 

Należy podkreślić, że efekty wspomnianych zdarzeń pogodowych wiążą się też dla zarządców dróg ze wzrostem wydatków związanych z usuwaniem ich skutków oraz podejmowaniem działań zabezpieczających infrastrukturę drogową. 

Przeanalizowane zostały koszty, jakie poniósł Skarb Państwa w związku z uszkodzeniami dróg krajowych podczas wielkiej powodzi, do której doszło w 2010 roku. Związane z nią ekstremalne zjawiska pogodowe doprowadziły do uszkodzeń skarp i osuwisk. Zniszczone zostały systemy odwadniające, nawierzchnie i chodniki. Znacznie ucierpiały też mosty i infrastruktura towarzysząca. Całkowity koszt strat na sieci dróg krajowych, spowodowanych przez tę jedną z największych powodzi we współczesnej historii Polski, wyceniony został na 1,8 mld zł.

Kwestii adaptacji dróg krajowych do zmian klimatu poświęcony był projekt, realizowany przez GDDKiA wspólnie z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI). Konkluzją wieloletniej współpracy było spotkanie GDDKiA z przedstawicielami EBI, które odbyło się 23 listopada br. w Warszawie. Spotkanie zorganizowane zostało w ramach inicjatywy JASPERS, której celem jest wspieranie beneficjentów w przygotowaniu projektów ubiegających się o dofinansowanie z funduszy unijnych. 

Poruszono między innymi temat działań, które wpływają na zmniejszenie ryzyka dla infrastruktury drogowej, spowodowanego zdarzeniami pogodowymi. Jest to szereg czynności technicznych i organizacyjnych, jak wykonanie odpowiednich zabezpieczeń i modyfikacji, w tym przebudów systemów odwodnienia. Określony powinien być też minimalny dystans pomiędzy krawędzią drogi a drzewami. W celu przeciwdziałania fali ciepła, konieczny może być również dalszy monitoring stanu infrastruktury, m.in. pod kątem wykorzystywania wzmocnionych nawierzchni i wprowadzania ograniczeń dla ruchu pojazdów ciężkich.  

Działania w pierwszej kolejności będą podejmowane na odcinkach dróg, gdzie ryzyko wystąpienia negatywnych zdarzeń jest największe. W tym celu niezbędne będzie dalsze pozyskiwanie informacji o wpływie ekstremalnych zjawisk pogodowych. 

Istotna jest też kwestia specjalnego finansowania prac adaptacyjnych. Wsparciem mogą tu być m.in. środki unijne. Jednym z priorytetów Unii Europejskiej jest bowiem przeciwdziałanie zmianom klimatu i ich skutkom. 

GDDKiA realizując zadania inwestycyjne, podejmuje szereg działań związanych z ochroną środowiska, które m.in. mają na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu. 19 stycznia br. podpisane zostało porozumienie między GDDKiA a Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych. Jego głównym celem jest optymalizacja kosztów związanych z budową i utrzymaniem systemu odwodnienia drogi oraz możliwość korzystania z zasobów wód przez nadleśnictwa. Ścisła współpraca umożliwi racjonalne i bezpieczne dla środowiska wykorzystanie wód na terenach leśnych. Więcej o współpracy na rzecz wykorzystywania wód opadowych pisaliśmy w styczniowym komunikacie.  

W zakresie rozwiązań proekologicznych GDDKiA jest otwarta na szerokie wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, które obecnie służą m.in. do zasilania stacji meteorologicznych czy oświetlenia znaków drogowych na przejściach dla pieszych. Pierwszy projekt z obszaru OZE zrealizowaliśmy już w 1999 roku. W niedalekiej przyszłości planowane jest uruchomienie projektów pilotażowych w zakresie szerszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii w pasie drogowym.  

Udostępniane są też kierowcom nowe stacje ładowania samochodów elektrycznych, które zlokalizowane są na Miejscach Obsługi Podróżnych (MOP). Budowanie takich stacji na MOP-ach przyczynia się do rozwoju elektromobilności w naszym kraju, a tym samym zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych generowanych przez transport. 

W 2019 roku, wspólnie z branżą budowlaną, GDDKiA podejmuje działania mające umożliwić pełne wykorzystanie destruktu asfaltowego przy budowie dróg. GDDKiA aktywnie uczestniczyła też w procesie legislacyjnym. W październiku br. Minister Klimatu i Środowiska podpisał rozporządzenie w sprawie określenia szczegółowych kryteriów stosowania warunków utraty statusu odpadów dla odpadów destruktu asfaltowego. Zmiana jest nie tylko uwzględnieniem zasad gospodarki o obiegu zamkniętym, ale przyniesie też, w kilkuletniej perspektywie, oszczędności rzędu ponad 400 mln zł. Szerzej kwestię ponownego wykorzystania destruktu asfaltowego opisaliśmy w komunikacie z października br.  

źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad